Thee proeven. Leer er alles over (met tips!)

Theeproeven focust op het uiterlijk van het blad, de aroma voor en na het trekken, de kleur van het aftreksel en de smaak en kleur van de thee.

• Begin bij het begin: de theebladeren
• Thee smaakwiel - alle smaaktonen van thee
• Smaakprofielen per soort: 
  • zwarte thee
  • groene thee
  • oolong
  • witte thee
  • pu erh
• Nasmaak
• Gevoel in de mond
• Proeftips

Begin: wie is wat?

Theeblad. Met het bekijken van de theebladeren begint de reis. Zijn de bladeren gedraaid, gerold of een natuurlijk, plat blad. Dit en of het gebroken of hele theebladeren zijn beïnvloeden de smaak en de body van de thee.

Aroma. Snuif de geur van de bladeren op voordat er thee van wordt gezet. Ruiken ze grasachtig, gerookt of zoet? Na eenmaal gezet te zijn, inhaleer het aroma en geniet van de geur. Spreekt de geur je aan en doet het je smaakpupillen tinkelen? Is het citrusachtig, bloemig, geroosterd of fruitig? Een theeneus kan niet alleen kwaliteit maar subtiele smaken ontdekken die niet waarneembaar met de mond zouden zijn.

Aftreksel. De kleur van het aftreksel kan variëren in kleur. Bekijk de samenhang van de kleur en hoe de kleur zich verhoudt tot de witte theekop. Diepte in kleur betekent de juiste trektijd.

Smaak. Na licht gekoeld te hebben, slurp de thee om er zeker van te zijn dat de volledige smaak zich over de tong. Is het een zachte thee? Laat de thee een blijvende en memorabele smaak achter of vliegt het uiteen na slikken? Let op de eigenschappen van de smaak – is het moutachtig of plantaardig? Hoe de thee in de mond voelt is ook belangrijk. Kwalitatieve thee is levendig. In plaats van een platte smaak, refereert een levendige smaak naar de astringente of droge smaak van de thee. Deze astringentie is een belangrijk aspect van thee, wat het een verfrissend gevoel geeft.

Zoals het genieten van goede wijn, is het proeven van kwalitatieve premium thee een genot. Met een aantal simpele stappen is het mogelijk om theeproeven van “mwa…” tot “wow!” om te toveren. Met de tijd en met meer ervaring kunnen de stappen vervolgens gebruikt worden voor het verder ontwikkelen van jouw thee palette en de verschillende nuances van kwaliteitsthee te waarderen.

Theebladeren

Het uiterlijk van de theebladeren geeft een hint naar de kwaliteit van de thee. Hele bladeren zijn in het algemeen beter dan gebroken bladeren. Witte thee zou bedekt moeten zijn met fijne, donzige haartjes. Veel Japanse groene theeën zouden diep (bijna blauwachtig) groen moeten zijn. Thee met puntjes zijn meer genuanceerd en complex dan theeën zonder. Verse thee heeft bijna altijd een glans.

Thee zetten

Zet de thee. Hoe? thee zetten doe je zo!. Verken de thee door verschillende zettijden, temperaturen, watertypes, water-thee ratio en verschillende theepotten en accessoires te gebruiken om de beste match voor de thee te vinden of verander de zettijden naar het moment van de dag.

De thee en de theebladeren

Bekijk de kleur van en het contrast in het aftreksel. Onderdeel van de schoonheid van thee en een van de redenen waarom wij een theekop adviseren met een witte binnenkant. Een donker aftreksel kan indicatie van een volle smaak zijn, terwijl een ondoorzichtig aftreksel of een met sediment indicatie is van lage kwaliteitsthee (uitzonderingen daargelaten, bijvoorbeeld Japanse gestoomde groene thee).

Het bekijken van de theebladeren vertelt veel over de thee zelf, vooral in het geval van gerolde oolong en andere gevormde thee. Een nadere inspectie leert of de thee alleen uit theeknoppen bestaat, alleen theebladeren of een specifiek gedeelte knoppen en bladeren. Soms is het beter te zien hoe de bladeren zijn gebroken nadat er thee mee gezet is.

Ruiken van de thee en de theebladeren

In de Chinese theecultuur zijn het aroma en de nasmaak van de thee net zo belangrijk als de smaak. In Taiwan worden speciale ‘aroma kopjes’ gebruikt om van de aroma te genieten voordat het opgedronken wordt. Het volledig waarderen van het aroma van de thee voegt een nieuwe dimensie toe aan het theeproeven.

Gebruik een smalle kop en het sluiten van de ogen kan helpen om het aftreksel beter te ruiken. Professionele theeproevers drukken hun neus bijvoorbeeld in de natte bladeren om de geur tot hun te nemen. Je hoeft dit niet zover te doen – de geur opsnuiven is voldoende – maar het ruiken van de theebladeren kan erg prettig en informatief te zijn voor de theeproef ervaring.

Proef de thee

Eindelijk, tijd om thee te proeven! Dit is tevens het moeilijkste gedeelte: hier gaan we beschrijven wat je zojuist hebt geproefd. Slurp om de volledige smaak te proeven, zoals bij het proeven van wijn. Het doel is om een fijne nevel thee over het hele palette uit te spreiden tot zelfs achter in de keel. Wees voorzichtig, verslik je niet!

Wanneer er eenmaal van de thee geslurpt is, laat het over de tong rollen in een zwiepende beweging. Als je wilt, kun je tijdens het slurpen van de thee meer lucht in de mond zuigen. Dit activeert nog beter de verschillende smaken.

Wees gerust, het beschrijven van thee is subjectief en er is geen ‘correct antwoord’. Wat je proeft is wat je proeft. Welk bijvoeglijk naamwoord dan ook, schrijf op wat jij het beste de smaak typeert. Elk van de duizend types thee in de wereld heeft een eigen smaak en aroma. Er zijn echter generalisaties te maken van de smaakprofielen, welke worden samengevat in het smaakwiel. Tijdens het leren proeven van thee, kunnen de algemene theeproeftermen een helpvol referentiekader zijn voor het begrijpen van smaken. Laat het smaakwiel echter niet een beperking zijn!

Zoals je kunt zien bevat het smaakwiel veel suggestieve termen waarmee je de thee kan beschrijven. Het juist en volledig omschrijven van de thee is ondanks het smaakwiel desalniettemin een hele uitdaging. Gelukkig is het mogelijk de smaakcategorieën te koppelen aan de theesoorten.

Zwarte thee

De aardachtige, diepe tonen van veel zwarte theeën vallen vaak onder hout- en mineraalcategorieën in het smaakwiel. Zwarte thee heeft een krachtigere, vollere smaak dan groene en oolong thee.

• Tannine
• Mout
• Chocolade/cacao
• Aarde/leem/zand
• Tabak
• Metalen/mineralen
• Zoete aardappelen/yamswortel
• Steenvrucht
• Sinaasappelschil/citroenschil
• Bessen/jam
• Druiven
• Rozijnen/dadels
• Zoethout/anijs
• Hop
• Kaneel/kruidnagel/nootmuskaat
• Vanille
• Peppercorn
• Melasse/karamel
• Den/as/spar
• Teer
• Leer

Groene thee

Groene thee proeft… groen. Het plantaardige smaakprofiel van groene thee betekent dat het in het algemeen onder de kruiden van het smaakspectrum vallen.

Geroosterde/ gevuurde groene thee smaken

Dit zijn groene theeën in de Chinese stijl. Los van Japan worden de meeste groene theeën zo verwerkt. Ze neigen naar zachte, aangename smaak.

• Noten (voornamelijk kastanje)
• Bloemen
• Meloen
• Groene bonen
• Paprika
• Prei
• Bamboe of ander hout
• Vanille
• Cacao

Gestoomde groene thee smaken

Dit zijn groene theeën in de Japanse stijl. Zulke groene theeën kunnen krachtig en zelfs astringent zijn.

• Spinazie/waterkers/veldzuring
• Tarwegras
• Zeewier/jodium
• Citroenschil
• Asperge
• Prei
• Chinese kool/boerenkool
• Maïs
• Paddenstoel
• Geroosterd kippenvel
• Visbouillon
• Kapucijners
• Bloemen vruchtenbomen
• Den
• Noten (voornamelijk pijnboompit en hazelnoten)

Oolong thee

De smaak van oolong kan rokerig en/of zoet, groen en/of zwart zijn. Het neemt vaak een middenvlak tussen groene en zwarte thee in. Oolong heeft daarom qua smaakprofiel veel raakvlakken met het spectrum van specerijen, zoet, hout en mineraal. Oolong thee is vaak complex, genuanceerd en is in staat een wijde range van smaken te bevatten.

• Honing
• Orchideeën/gardenia’s en ander bloemen
• Lychee en andere exotische vruchten
• Perzik, abrikoos, kwets, clementine, pompelmoes en dergelijke
• Groene meloen
• Geroosterde gerst en andere granen
• Net gebakken brood
• Melkchocolade
• Schuimpjes en karamel
• Mineralen en steen
• Hout
• Sphagnum
• Verse, groene plantmaterie
• Klaver
• Boter of room
• Vanille en gebakken zoetigheden
• Kokos

Witte thee

Ongelofelijk subtiel in smaak, witte thee is licht en helder en is vaak lichtelijk zoet. Tonen van bloemige aspecten zijn vaak terug te vinden in witte thee, samen met smaken uit het zoete smaakspectrum. Witte thee is typisch mild, subtiel en delicaat.

• Bloemen (voornamelijk rozen, violet en kamperfoelie)
• Honing
• Veldgras
• Gedroogd hout
• Bamboescheuten
• Aardappel/taro wortel/lotus wortel
• Veldzuring
• Cacao
• Vanille
• Noten (voornamelijk walnoten of kastanje)
• Abrikoos of perzik
• Meloen

Pu-erh thee

Pu-erh thee neigen naar een diepe, donkere, rijke en intense smaak.

• Modder of schimmel (bij slechte kwaliteit)
• Donker, bitterzoete chocolade
• Espresso
• Noten (voornamelijk pecannoot)
• Zoethout/anijs
• Kwets of gestoofde steenvruchten
• Rozijnen
• Mos, leem/ sphagnum, hout (voornamelijk den), paddenstoelen/ gevallen bladeren en andere uitgegroeide bosgeuren
• Bron- of grotmineralen
• Leer
• Melasse/esdoornsiroop (maple syrop), honing wilde bloemen

Gearomatiseerde en kruidentheeën

De hierboven beschreven theeprofielen zijn gebruikt om de smaak van de daadwerkelijke thee te beschrijven. Maar wat als je jasmijnthee drinkt? Of een kruidenmelange zoals Elderflower Ginger? Kijk naar de ingrediënten! Als je bijvoorbeeld jasmijnthee drinkt, combineer de smaakprofielen van de groene thee met de jasmijnbloesem beschrijvers uit de bloemig en zoet-categorie.

Het gevoel (in de mond)

Ondanks dat ´gevoel in de mond´ raar en complex klinkt, is het echter simpel. Het is gewoon de manier hoe de thee je mond doet voelen. Laat het een romig laagje achter zoals melk of is het olieachtig? Misschien is het zoals een rijke bouillon… of is het fijn en verfrissend, zoals warm water? zorgt het voor een samentrekkend gevoel op de tong? Laat het nadat je de thee hebt gedronken een droge, vochtige of een beslagen mond achter? Al deze mogelijkheden zijn onderdeel van ‘gevoel in de mond’.

Je kunt het gevoel vanaf de eerste slok observeren, maar het is aangeraden eerst op de smaak te concentreren en daarna het gevoel in de mond.

Nasmaak

Sommige theeën hebben een zeer korte nasmaak. Andere (voornamelijk sommige ambachtelijke oolongs) staan bekend voor de nasmaak die tot meer dan één uur of meer kan duren. Sommige nasmaken zijn simpel terwijl andere complex zijn en zich blijven ontwikkelen. Soms is de nasmaak exact hetzelfde als de smaak van de thee. Soms kan het echter compleet anders zijn. In sommige gevallen is de nasmaak veel prettiger dan de daadwerkelijke smaak van de thee. Ondanks dat de nasmaak niet fantastisch is, is de nasmaak desalniettemin een fascinerend onderdeel van de smaak en aroma’s van veel theeën.

Om de nasmaak te ontdekken, open je mond licht nadat je de thee hebt doorgeslikt. Zorg ervoor dat lucht tussen de mond en je neus kan stromen. Merk niet alleen de smaak maar ook de ontwikkelende geur op.

Mentale of fysieke effect

Veel theedrinkers merken dat verschillende theeën totaal verschillende mentale en fysieke effecten hebben. In het algemeen wordt groene thee ervaren met een heldere geest en zwarte met meer fysieke energie. Maar dit verschilt per persoon.

Merk op hoe de verschillende theeën een effect hebben op het lichaam. Als je merkt dat een thee een bepaald effect heeft (zoals rustgevend of verbeterde concentratie) op het lichaam, kun je hier profijt van hebben.

8x Proeftips voor thee

• Een goede manier om met theeproeven te beginnen is om alle favoriete theeën, per theesoort op een rijtje te zetten en ze te vergelijken.
• Schenk aandacht aan hoe de smaken kunnen verschillen afhankelijk van afkomst, theestijl, theesoort en trektijd.
• Zoals bij wijn, verschillen in smaak kunnen worden toegewezen aan locatie, klimaat en hoe de thee is verwerkt.
• Probeer eerst te focussen op de basis verschillen tussen zwarte, oolong, groene en witte thee. Blijf je zelf uitdagen, ook bij het krijgen van meer ervaring. Na verloop van tijd zul je begrijpen wat voor jou de belangrijkste eigenschappen in een thee zijn.
• Gebruik 2 gram thee (2% nauwkeurig) per 100 ml kokend water.
• Gebruik vers, gekookt water en wacht na het opschenken 20 seconden om het water af te laten koelen.
• Gebruik water wat je normaal ook zou gebruiken bij het drinken van thee.
• Vergeet niet om plezier te hebben en dat theeproeven altijd subjectief is.