Kyusu theepot: perfecte theepot voor Japanse thee

Allememaggies, wat zijn er een hoop verschillende theepotten! De juiste theepot vinden is dan ook geen makkelijke opgave. Schijnbaar eindeloos verschillende stijlen om uit te kiezen. Vaak met weinig echt fysieke verschillen.

Als theeliefhebber wil je echter niet alleen een mooie theepot, eigenlijk ook nog één die perfect matcht bij je gekozen thee. In dit artikel gaan we samen alles leren over de beste theepot voor Japanse thee: een Kyusu theepot. We leggen uit wat een kyusu is, waarom kyusu theepotten perfect zijn voor het zetten van Japanse thee, en hoe je de ideale Japanse thee zet.

Wat is een Kyusu-theepot?

Een kyusu , soms gespeld als kyuusu, is een traditionele Japanse theepot die gebakken wordt uit klei.

Iconisch is de handgreep aan de zijkant. Het meest voorkomende type kyusu is met een handvat aan de zijkant. Echter, er zijn ook varianten met een handvat aan de achterkant of op de bovenkant. Ook deze zijn zeker niet ongewoon. Maar later meer over de verschillende types..

Hoewel men in Japan de term ‘kyusu’ gebruikt voor alle theepotten, gebruiken we het in het Westen alleen voor Japanse theepotten met een zijhandgreep. Correcter zou zijn als we ‘yokode no kyusu’ zouden gebruiken.

Naast de ogenschijnlijke verwijzing naar het handvat aan de zijkant, wordt een kyusu theepot ook sterk in verband gebracht met sencha (uit Japan). In Japan worden andere (meer) specifieke termen voor theepotten gebruikt voor andere theesoorten – zoals een tetsubin, hôhin en shiboridashi.

Terwijl authentieke Japanse theepotten (kyusu) worden gemaakt van hoogwaardige klei, is het niet ongebruikelijk om variaties in ontwerp en materiaal te zien. Kyusu van met name porselein en glas zijn bijvoorbeeld niet zeldzaam.

Kyusu theepotten zijn klein in vergelijking met westerse standaard theepotten. Een gemiddelde kyusu is behoorlijk kleiner dan de gemiddelde Westerse theepot. Meestal heeft een kyusu een inhoud van 100 tot 300 ml, de meest voorkomende inhoudsmaat is 270 ml. De meeste theeliefhebbers gebruiken een iets grotere kyusu (270 ml), als ze bijvoorbeeld Japanse thee uitserveren aan gasten.

Een uniek kenmerk van kyusu theepotten van klei is dat altijd het deksel samen met de theepot samen gebakken worden. Dit maakt het bijna onmogelijk om een vervanging te vinden voor een kapot deksel. De binnenkant wordt vaak standaard voorzien van een fijnmazig filter (uitneembaar of ingebouwd).

Verschillende kyusu stijlen

Een traditionele kyusu heeft een handvat dat zich in een hoek van 90 graden ten opzichte van de tuit bevindt. De zijhandgreep is dan ook zoals al gezegd, een van de onderscheidende kenmerken van een kyusu.

Dit handvat heeft verschillende voordelen. Zo zorgt het voor een veel grotere behendigheid bij het hanteren van de theepot en is het veel minder belastend voor de polsen. Wat weer handig is als de theepot zwaar is.

Aan kyusu theepotten wordt toegedicht dat ze dan ook veel gemakkelijker zijn te hanteren dan een Westerse-stijl theepot. Het zou zachter zijn voor de polsen.

De stijl van deze traditionele Japanse theepotten kan sterk variëren, net zoals de plaats, vorm en kleur van het handvat. Ondanks dat de zijhandgreep meestal op 90˚ van de tuit wordt geplaatst, zijn er varianten. Zoals …

• kyusu met handvat aan de zijkant (yokode kyusu)
• kyusu met handvat aan de achterzijde (ushirode kyusu)
• kyusu met handvat bovenop de theepot (uwade kyusu)
• kyusu zonder handvat (hohin kyusu)

1. Yokode Kyusu: theepotten met zijhandvat

Yokode kyusu is de meest iconische theepotvorm van Japan en is het perfecte Japanse theepot om regelmatig te gebruiken. Het kleine formaat van de theepot maakt hem ideaal voor het zetten van kleine hoeveelheden en om de volledige smaak van de bladeren naar boven te halen.

Kyusu kan worden geproduceerd met behulp van een pottenbakkersschijf of met mallen. Bij de vormtechniek, ikomi genaamd, wordt elk onderdeel van de theepot (lichaam, filter, handvat, deksel, tuit) afzonderlijk gemaakt en vervolgens in elkaar gezet, gladgestreken en afgewerkt, zoals bij handgedraaide theepotten.

Of de kyusu nu met de hand wordt gedraaid of in een mal wordt gemaakt, het deksel wordt speciaal aangepast. Elke theepot wordt gestookt met het deksel erop. Als je het deksel van je theepot breekt, is het niet mogelijk om een nieuwe te bestellen.

2. Ushirode Kyusu: theepotten met achterhandgreep

Net als theepotten die je in westerse landen tegenkomt, is Ushirode Kyusu de stijl die oorspronkelijk is geïnspireerd op theepotten van klei die eeuwen geleden via handelsroutes in China zijn geïntroduceerd.

Nu is deze tijdloze theepotstijl met zijn typische silhouet een van de meest gebruikte in Japan voor het zetten van Chinese en Europese melanges.

3. Uwade Kyusu: theepotten met handvat aan de bovenkant

Uwade Kyusu verwijst naar elke Japanse theepot met een handvat aan de bovenkant. Hoewel je het misschien niet bij naam kent, ben je misschien bekend met de meest populaire stijl van theepotten met een handvat aan de bovenkant, bekend als ´dobin´ in Japan.

Hun grotere handgrepen, die meestal gemaakt zijn van rotan of bamboe, zorgen voor een gemakkelijke grip die helpt bij het beschermen van de handen tegen het warmtegeleidende materiaal van de theepot.

Dit formaat is het handigst voor het zetten van grotere hoeveelheden groene thee.

Hoe wordt een Kyusu gemaakt?

Net als theepotten van Yixing-klei, zijn sommige kyusu-theepotten ongeglazuurd of geglazuurd. De glazuur is vaak een zeer dunne laag en helder van kleur.

Veel belang wordt gehecht aan het type klei voor het maken van de kyusu. Over het algemeen wordt het liefst gewerkt met verschillende kleisoorten die rijk zijn aan ijzer, zink, koper of mangaan.

Terwijl de theebladeren direct in de kyusu-theepot worden getrokken, heeft de mineraalrijke klei een direct effect op hoe de thee zal worden. Gewoonlijk verzacht de klei de thee, verwijdert ongewenste bittere tonen en maakt het de thee zoet(er) en zacht(er).

De twee meest populaire soorten klei voor kyusu-theepotten zijn Banko uit Yokkaichi, prefectuur Mie, en Tokoname uit Tokoname, prefectuur Aichi.

Het maken van een handgemaakte kyusu theepot is geen gemakkelijke opgave. Echt nog een ambacht. Kyusu-ambachtslieden worden dan ook in heel Japan zeer gerespecteerd.

Waar zijn Kyusu-theepotten van gemaakt?

Alleen de meest luxe kyusu theepotten worden nog met de hand gemaakt, met mineraalrijke klei die vaak uit vulkanische gebieden komt. Ondanks de soms hoge prijzen zweren liefhebbers van groene thee bij de smaak die ze aan de thee meegeven.

Bovendien krijgt een kyusu na verloop van tijd ´patina´: de thee die erin wordt gezet wint aan kwaliteit. Deze traditionele Japanse theepotten worden dan ook zeer gewaardeerd om het positieve (maar vrij lichte) effect dat ze hebben op de smaak van groene thee.

Hoe werkt een patina? Het klei, in feite een sterk gemineraliseerd materiaal, reageert tijdens de infusie met de mineralen in heet water.

Elk type klei bevat verschillende niveaus van ijzer, zink, koper, chroom, mangaan enzovoort.

Het productieproces van de klei heeft invloed op de smaak van de groene thee.

Zwarte klei bevat bijvoorbeeld veel mangaan, wat vrijkomt door het afvuren van de kyusu.

De belangrijkste factoren zijn het ijzergehalte van de klei, de baktemperatuur en de mate van zuurstofverzadiging tijdens het bakken.

Deze factoren zijn verantwoordelijk voor ijzeractivering.

Bijgevolg kunnen twee theepotten met een vergelijkbaar uiterlijk verschillende effecten hebben op de smaak en eigenschappen van groene thee.

Bovendien heeft de vorm van de theepot een directe invloed op hoe de theeblaadjes zich ontvouwen en hoe het water afkoelt.

Hoogopgeleide vakmensen, soms afstammelingen van generaties meester-pottenbakkers, zijn in staat om verschillende soorten kyusu met de hand te produceren met verschillende soorten klei.

De bekendste soorten Japans aardewerk voor kyusu-theepotten zijn Banko-yaki uit Yokkaichi, prefectuur Mie en Tokoname-yaki uit Tokoname, prefectuur Aïchi.

Verschillende regio's van Japan zijn gespecialiseerd in verschillende soorten aardewerk.

Klei of porselein?

Porselein is neutraal en heeft geen invloed op de smaak van de thee, terwijl ongeglazuurd aardewerk uit klei allemaal iets andere eigenschappen zal bevatten. Toch verdient het de voorkeur om te beginnen met een klei-kyusu, aangezien er meer klei-theepotten van hoge kwaliteit zijn dan porseleinen theepotten.

Porselein wordt vooral aanbevolen voor cupping doeleinden. De hohin kyusu, zonder oor, geniet dan de voorkeur. Ook aanbevolen voor theesoorten die met redelijk warm water worden gezet, zoals gyokuro. Vastgehouden aan de bovenzijde verkleint het risico op brandwonden.

Welke thee kan het beste in een Kyusu theepot worden gezet?

Het is het meest gebruikelijk om Japanse sencha groene thee te zetten in een kyusu. Kyusu is echter ook ideaal voor het zetten van andere Japanse groene theesoorten, zoals genmaicha, gyokuro, shincha en hojicha.

Omdat de klei het aroma, de smaaktonen en de inhoudsstoffen van de thee absorbeert, raden we wel aan om bij één theesoort te blijven.

Pro-tip: Het is een goed begin om een kyusu-theepot alleen voor Japanse groene thee te gebruiken. Zelfs geroosterde groene theesoorten zoals hojicha kunnen een nieuwe smaak geven als je gewend bent om sencha in de kyusu te zetten.

Hoe thee te zetten met een Japanse Kyusu-theepot

De eerste optie is om de kyusu te gebruiken zoals je een traditionele westerse theepot zou gebruiken. Met dezelfde hoeveelheid theebladeren en met dezelfde infusietijd.

Dit is ideaal voor het bereiden van kleine hoeveelheden thee van hoge kwaliteit en biedt tegelijkertijd het plezier van het gebruik van een speciale theepot.

De tweede optie is de traditionele Japanse methode om een kyusu te gebruiken, waarbij de theeblaadjes meerdere keren kunnen trekken. Laat de bladeren de eerste keer een minuut trekken en de volgende keren kort (30 seconden). Tel bij elke infusiemoment 15-30 seconden op.

Volgens de traditie giet je bij het serveren van Japanse thee een beetje in elk kopje, ongeveer een derde, en herhaal dit totdat ze allemaal vol zijn. Zo hebben alle kopjes dezelfde smaak en infusie.

Het is belangrijk om alle vloeistof in de kyusu eruit te gieten, omdat de thee anders blijft trekken en de theebladeren ongeschikt zijn voor een tweede of derde infusie.

Na gebruik dient de theepot goed afgespoeld te worden met heet water, hierdoor droogt hij sneller. Bewaar je theepot in een goed geventileerde ruimte en plaats het deksel niet terug voordat het van binnen helemaal droog is. Let vooral op de binnenkant van de tuit, die blijft lang nat.

Instructies Japanse sencha thee

De volgende instructies zijn voor sencha groene thee. Om andere theesoorten te zetten, moet je ervoor zorgen dat je de hoeveelheid theeblaadjes, de watertemperatuur en de zettijd aanpast.

• Bereid 0,5 gram sencha voor elke 30 ml water, plaats ze direct in de kyusu
• Verwarm water in een fluitketel tot 80 ℃
• Zet de sencha gedurende 1 minuut, voor de eerste infusie
• Zorg ervoor dat je elke laatste druppel thee uit de theepot laat komen om te voorkomen dat de theeblaadjes te lang trekken
• Laat de thee voor de tweede infusie 30 seconden trekken
• Voeg 15 seconden toe aan elke volgende infusie (Japanse groene thee kan gewoonlijk 3 - 5 keer worden gezet)

Instructies Japanse groene thee

Het lijdt geen twijfel dat de kyusu-pot ideaal is voor het zetten van het perfecte kopje Japanse groene thee.

Zoals bij het bereiden van elke thee, is het vinden van de perfecte balans tussen infusietijd, de hoeveelheid thee en de temperatuur van het water heel belangrijk.

Verzamel voordat je begint de volgende items:

• Kyusu theepot
• Waterkoelende kruik - yuzamashi
• Theelepel
• Theekopjes

Als je alles klaar hebt staan, volg je de onderstaande stappen met nauwgezette aandacht:

Stap 1: Kook water en weeg de thee af

Begin met het koken van vers water in een waterkoker op het fornuis of met behulp van een fluitketel (onze favoriet!). Vervolgens laat je het water afkoelen tot de ideale zettemperatuur in je yuzamashi.

Stap 2: Voeg de thee toe

Weeg vervolgens vijf gram (ongeveer 1 theelepel) af voor een kyusu met ongeveer 200 ml tot 250 ml water. Voeg vervolgens de afgemeten thee toe aan een droge en schone kyusu theepot.

Stap 3: Voeg water toe

Zodra het water is afgekoeld tot een geschikte temperatuur, plaats je je thee langzaam in de kyusu-theepot. Vul ongeveer 90% van de Kyusu theepot met water. Zorg ervoor dat je bovenaan wat ruimte overlaat.

Stap 4: Laten trekken

Plaats het deksel toe voor de aanbevolen infusietijd, over het algemeen ongeveer één tot twee minuten voor Japanse groene thee. Volg altijd de instructies wanneer deze zijn bijgeleverd.

Stap 5: Uitserveren

Om uit te serveren, houd je de kyusu in je hand terwijl je het deksel met je duim vastzet. Schenk de thee uit de theepot door deze voorzichtig heen en weer te bewegen - met een zachte polsbeweging. Giet een kleine hoeveelheid thee in elk theekopje, wissel minstens 6 of 7 keer af van het ene theekopje naar het volgende om ervoor te zorgen dat elk kopje evenveel thee krijgt. Giet alle thee tot de laatste druppel uit de kyusu.

Pro-tip: In de zomer is het ook mogelijk om in een kyusu ijsthee te bereiden door het water te vervangen door ijsblokjes. De infusie is klaar wanneer de ijsblokjes volledig zijn gesmolten: het resultaat is een geconcentreerde en intense drank.

Voordelen: waarom een kyusu gebruiken?

Kyusu is speciaal gemaakt voor het zetten van groene thee, typisch Japanse groene theesoorten die hun eigen unieke smaak en aroma hebben.

De klei van de theepot houdt de warmte constant, waardoor de thee beter smaakt.

Kyusu theepotten zijn een perfecte mix van kunst, bruikbaarheid en vakmanschap. Het belangrijkste echter is dat ze gemakkelijk te gebruiken en te onderhouden zijn.

Veel kyusu theepotten uit Japan bevatten verschillende kenmerken wat ze ideaal maken voor het zetten van Japanse groene thee. Hoewel er zeker uitzonderingen zijn op deze regel, hebben we hieronder enkele voordelen van kyusu theepotten opgesomd.

1. Fijn filter voor (fijne) stukjes theeblad is inbegrepen

De meeste kyusu zijn uitgerust met een fijnmazig filter, perfect voor het filteren van groene theeblaadjes.

Aangezien de meeste Japanse theesoorten machinaal worden geoogst in plaats van met de hand geplukt, zijn kleine stukjes blad gebruikelijk. Zelfs bij hoge kwaliteit.

Terwijl sommige kyusu uitneembare filters hebben, bevatten andere een permanent filter die bijvoorbeeld voor meer circulatie tijdens het zetten van de theebladeren zorgt.

2. Traditioneel, authentiek design

Het zal geen verrassing zijn dat de theecultuur die de formele Japanse theeceremonie heeft ontwikkeld, bijzondere waarde hecht aan esthetiek.

Kyusu hebben vaak schattige schilderijen of kleurrijke details op de theepotten, terwijl juist de theepot zelf vooral praktisch is.

In feite is zelfs de gebruikelijke zijhandgreepstijl ontworpen voor de esthetiek van de presentatie, zodat de gene die serveert vanaf de andere kant van de tafel soepel de thee kan opschenken.

3. Maximaal aroma

Japanse groene theeën worden zeer gewaardeerd om hun rijke umami-smaken en heldere, hartige aroma's.

In tegenstelling tot de zwaar geroosterde smaaktonen zoals pu erh, zwarte thee en zwaardere oolongs - worden de rijke umami-smaken en heldere, hartige aroma's het best geaccentueerd door niet-poreuze theepotten, en de meeste kyusu zijn van binnen en van buiten afgewerkt met een dunne laagje glazuur.

Ongeglazuurde theepotten worden ook gemaakt in Japan, maar deze worden meestal gebakken op zulke hoge temperaturen dat de klei vanzelf is verglaasd.

4. Grote capaciteit (relatief) om een klein aantal infusies te zetten

Fijne theebladeren en een gebrek aan oxidatie zorgen ervoor dat Japanse groene thee snel smaak afgeeft maar meestal niet geschikt is voor veel infusies, zoals bij een pu erh of oolong.

Om voldoende thee te maken in slechts twee of drie infusies, hebben de meeste kyusu een groter volume dan traditionele Chinese theepotten.

Dit maakt ze bijzonder populair in het Westen, omdat het overeenkomt met de Westerse cultuur van theezetten. Zo kunnen ze ook gemakkelijk worden gebruikt voor het zetten van zwarte thee.

Afsluitende feitjes over kyusu theepotten

• Veel kyusu hebben een dip rond de binnenkant van de bodem. Dit dient als een klein gootje voor extra water tussen de infusietijden door, om te voorkomen dat de theeblaadjes in de resterende druppels trekken.
• Over het algemeen heeft Kyusu een plastic ring die om de tuit zit. Sommige mensen houden dit aan omdat het helpt bij het voorkomen van druppels tijdens het gieten.
• Kyusu wordt vaak gemaakt van tokoname, een veel voorkomende kleisoort.
• Je mag een kyusu-theepot nooit schoonmaken met afwasmiddel.
• Plaats de theepot nooit direct op het vuur.
• Laat de kyusu op natuurlijke wijze drogen, met het deksel eraf.