Kamillethee, Matricaria recutita & meer

De officiële medicinale kamille is Duitse kamille, ook bekend onder de botanische naam matricaria recutita. Twee soorten worden gezien als echte kamille, namelijk roomse kamille en duitse kamille. Beide zijn te gebruiken als kamille thee, zijn vergelijkbaar in uiterlijk en (geneeskundige) toepassing. Dit artikel gaat echter alleen over Duitse kamille (matricaria recutita).

Kamille in ´t kort

Duitse kamille is inheems in West-Europa, India en West-Azië. Vanuit het oogpunt van tuinders en boeren wordt het dikwijls als onkruid gezien. Kamille is in Nederland dan ook ontkomen aan professionele teelt. Het groeit vrij en onbekommerd in weilanden, velden, bermen en andere zonnige, goed gedraineerde gebieden. Het kruid heeft overigens ook niet veel nodig om goed te kunnen groeien.

Kamille als kruid - en dan met name de bloemen, is zeer populair als thee. Verder wordt het veel in de farmaceutische industrie en de zeepbereiding gebruikt. Denk aan producten voor het haar zoals shampoo of zalf voor de huid. Hier worden voornamelijk en met name een extract - als een olie - voor gebruikt. Nog niet overtuigd waarom jij kamille thee ook goed kunt gebruiken? Lees dan vooral verder.

Kamille plant: een beschrijving

Duitse kamille is een plant uit de composietenfamile Asteraceae, zoals de zonnebloem en de aster. De botanische naam Matricaria is afkomstig van de combinatie van de Latijnse woorden "mater" wat moeder en "caria" wat zorg betekent. "Chamai" betekent grond en "millon" appel. De naam 'grondappel' komt doordat het aromatische kruid en een appel een vergelijkbare geur afgeven bij aanraking of het kneuzen van de bloempjes. In het Spaans heet de kamille plant ook Manzanilla wat zoveel als 'kleine appel' betekent.

01. Botanische achtergrond - Een beetje meer over de kamille plant

Kamille is een eenjarige plant uit de composietenfamilie Asteraceae. Kamille heeft een getakte, recht opstaande en gladde stam, welke 15-60 cm hoog kan worden. De lange en dunne bladeren zijn twee- of drieledig.

De bloem heeft een witte stralenkrans van lintbloemen en vijftandige buisbloempjes. De witte stralenkrans omringt het gele bloemhoofdje. De witte lintbloemen buigen aan het eind van de bloei naar beneden. De hoofdjes zijn tamelijk lang gesteeld. De kamille plant bloeit in het begin van de midzomer en heeft een sterke, aromatisch geur.

Veel voorkomende namen en nomenclatuur 

Het woord kamille komt van de de Latijnse woorden 'Mater' wat staat voor 'moeder', en 'caria' wat 'zorg' betekent. Ook de soortnaam is een samenvoegsel, ditmaal van de Griekse woorden 'camai' wat staat voor grond en 'millon' wat appel betekent.

Ook bekend als

Naast matricaria chamomilla, kamille en Duitse kamille, staat het kruid ook bekend als  Hongaarse kamille, wilde kamille, appelijn, gemene Kamille, hemdeknop, hondsdulle, kamomille, kwade ogenbloem, epelijn, lepellijn, meide, kleine kamille, moederkruid, oppelene, veldkamille, poddekrûd, rûkersblom, stinkende meide, stinkerd, stjonkblom en zere-ogen-kruid. Weet je dat ook weer.

02. Cultivatie: waar in de wereld

Het habitat en de teeltplaatsen voor kamille zijn overal wel te vinden. Kamille is inheems te vinden bij dichtbevolkte plaatsen, met name in Europa en Zuid- en Centraal Azië. Kamille  is ook in Noord Amerika en Australië te vinden, alhoewel kamille daar is geïntroduceerd.

De moderne botanische classificatie omvat 25 soorten in het geslacht kamille. Onder hen bevinden zich zowel tuinplanten, gekweekt voor decoratieve doeleinden, als heel gewoon ogende planten, geteeld om medicinale grondstoffen te verkrijgen. Matricaria recutita of Matricaria chamomilla (Duitse kamille) heeft de meest waardevolle geneeskrachtige eigenschappen in vergelijking met andere soorten.

Het groeit in het wild in Zuid- en Midden-Europa. Het groeit in velden en woeste grond, langs bermen, hellingen, bosranden en, als onkruid, in graangewassen.

Geteeld op speciale plantages. Deze eenjarige plant wordt tot 50 cm hoog en heeft geurende bloemen. De bloemen zijn klein met een diameter tot 10 mm. De bloei van deze Kamille begint in juni/juli en duurt tot eind augustus.

Duitse kamille wordt in veel landen geteeld, voornamelijk in Hongarije, Bulgarije, Duitsland, Egypte, Kroatië, Albanië, Slowakije, Groot-Brittannië, België en Spanje. Er worden ten minste twee chemotypes van deze plant gekweekt die zich onderscheiden door het aantal voedingsstoffen dat het bevat, waaronder chamazuleen, het meest waardevolle bestanddeel in etherische olie.

Een andere kamillesoort genaamd Chamaemelum nobile (of Romeinse kamille) lijkt uiterlijk een beetje op een wilde chrysant. Deze soort heeft een aanhoudend goed aroma, de stengels groeien tot een hoogte van 30 cm. Roomse kamille wordt geproduceerd in Groot-Brittannië, België, Frankrijk, Hongarije, Albanië en andere landen. Deze variëteit wordt als goedkoper beschouwd omdat deze minder chamazuleen en andere voedingsstoffen bevat. Door de minder voorkomendheid is deze echter vaak duurder.

03. Cultivatie en oogst - overwegingen voor groei en oogst van kamille

Kamille groeit dikwijls bij wegen, bermen en in gecultiveerde velden als een onkruid. Kamille gedijt goed in de volle zon maar ook in lichte schaduw.

Grondsoorten

Kamille tolereert veel verschillende soorten grond. Is niet heel kieskeurig dus. Toch geeft kamille de voorkeur aan zanderige, goed gedraineerde grond

Teelt & groei

Het beste is om te starten met binnen het zaden uit te zaaien. Deze kun je later verpotten naar buiten. Beginnen met zaaien (binnen) kan ca. 6 weken voordat je de laatste vorst van de winter verwacht. Verpotten naar je teeltareaal kan na de laatste vorst. Houdt met het verpotten rekening met een tussenruimte van 30-45 cm.

Natuurlijk, je kunt ook direct uitzaaien in de tuin. Dit kan bijvoorbeeld in de vroege lente of zelfs al in de herfst om ze te laten overwinteren. Ondanks dat het een eenjarige plant is, is kamille geenszins hieraan gebonden. De plant is in staat snel en efficiënt zich voort te platen. Dit betekent dat elk jaar de kamille op dezelfde plaats terug kan komen. Elk jaar nieuwe kamille dus.

Oogsten

Het oogsten van kamillebloesem kan tijdens het volledige bloeiseizoen. Pluk alleen de bloesem en niet de steel. Leg ze uit op een warme, goed geventileerde plaats om te drogen. Direct zonlicht kan de essentiële oliën beschadigen. Leg ze dus niet in de zon te drogen. Binnen is over het algemeen beter.

De Matricaria chamomilla-plant begint in mei te bloeien en de bloei neemt af richting september. De optimale oogstmaanden zijn juni en juli. De genezende eigenschappen van een plant zijn afhankelijk van de methode, het tijdstip van de dag en het oogstgebied. Kamillebloemen worden gesneden met een mes boven een derde van de hoogte van de plant vanaf de grond. Die planten die net zijn begonnen te bloeien, worden geacht met de meest genezende eigenschappen (bloemblaadjes staan recht​​op).

Het oogsten moet 's morgens bij droog weer gebeuren, wanneer de dauw volledig droog is. Bij te warm en te droog weer wordt de kamille niet geoogst. Door dergelijke weersomstandigheden verwelken de planten snel en neemt de hoeveelheid voedingsstoffen af.

Drogen & Bewaren

Na het oogsten worden de stelen met een speciale schaar van de bloemen gescheiden. Vervolgens worden de bloemen gedroogd op donkere en koele plekken. Hoge temperaturen en direct zonlicht zijn tijdens het proces niet toegestaan, omdat dit de meeste voedingsstoffen kan vernietigen. Kamilleknoppen worden gelijkmatig verdeeld in één dunne laag op een papieren oppervlak. Dit is nodig voor de luchtcirculatie, anders kunnen de bloemen gaan rotten.

Kamillebloemen worden meerdere keren per dag gekeerd voor een soepele droging. Het drogen duurt een week. Het gebruik van speciale ovens en drogers wordt niet toegepast omdat de grondstoffen hun geneeskrachtige eigenschappen snel verliezen. Slecht gedroogde planten kunnen niet lang bewaard worden en beginnen snel te rotten. Daarom is goed drogen de sleutel tot de productie van hoogwaardige kamillethee. 

Eenmaal droog kan kamille in een afgesloten verpakking ca. 1½ jaar worden bewaard. Bewaar op een droge, koele plek.

Geschiedenis

Een van de vroegste vermeldingen van de kamillebloem werd gemaakt door de Romeinse schrijver Plinius de Oudere, die beschreef hoe kamille kan worden gebruikt om een tegengif voor slangenbeet te maken. Maar kamilleplanten zijn waarschijnlijk veel eerder ontstaan, zo'n 4.000 jaar geleden. Overblijfselen van oud aardewerk versierd met kamille zijn bijvoorbeeld gevonden in Egypte en het Midden-Oosten. En tijdens de archeologische opgravingen van het Minoïsche paleis op het eiland Kreta werden gouden haarspelden gevonden die versierd waren met deze bloemen.

Geneesheren in de oudheid gebruikten kamille voor verschillende doeleinden. In het Romeinse Rijk bijvoorbeeld werd een kamille-infuus gebruikt om gynaecologische ziekten en ontstekingen te genezen. Militaire doktoren op het slagveld stuurden slaven om hele zakken van deze planten te verzamelen. Na het verzamelen werd de kamille uitgeperst en verband mee doorweekt. De Perzische wetenschapper Avicenna schreef patiënten voor om kamillethee te gebruiken om te herstellen en kracht te verhogen.