Glycerine extract: het maken van een alcoholvrije tinctuur
Steeds minder mensen hebben nog behoefte aan alcohol. Zo voelde in 2022 de meerderheid (55%) van de mensen de behoefte om met alcohol te minderen (in 2021 was dit nog maar 32%). Het is dan ook prettig dat er alcoholvrije varianten of alternatieven zijn. Dit geldt ook bij kruidenpreparaten, zoals bij tincturen.
Een geschikt alternatief als alcoholvrije tinctuur is glycerine. Glycerine – in het bijzonder plantaardige glycerine – is een uitstekende keuze voor mensen die om welke reden dan ook gevoelig zijn voor alcohol. Glycerine geeft – ondanks korter dan alcohol, nog steeds – een houdbaarheid van 14-24 maanden aan het kruidpreparaat.
In dit artikel gaan we dieper in op wat glycerine extracten zijn, hoe het verschilt van een tinctuur en hoe je zelf de basis van een glycerine extract maakt.
Wat zijn ook alweer tincturen?
Goed om mee te beginnen. In feite zijn alle tincturen een extract van over het algemeen plantaardig materiaal. Echter, niet alle extracten zijn ook een tinctuur.
Om het een tinctuur te zijn moet namelijk het menstruum – het oplosmiddel dat gebruikt is om het kruidenextracten te extraheren, alcohol zijn.
Wanneer azijn, glycerine of alleen water (water om alcohol te verdunnen is prima!), of een ander menstruum dan alcohol gebruikt is, is het kruidenpreparaat een extract, en dus geen tinctuur.
Wat is menstruum?
Verder naar het verkrijgen van een extract, maar eerst nog even naar die moeilijke term. Een menstruum.
Er bestaat een verscheidenheid aan extracten op basis van verschillende vloeistoffen (en planten), die heel eigen kruidenpreparaten geven.
De verschillende vloeistoffen maken het mogelijk verschillende mineralen, smaken en inhoudsstoffen uit de planten te extraheren. Zo extraheert alcohol gemakkelijk saponines en plantensuikers en is glycerine effectief in het extraheren van tannines.
In de wereld van herbalisten en kruidenbereiding worden de gebruikte oplosmiddelen- en vloeistoffen menstruum genoemd.
Een menstruum kan dan ook bestaan uit alcohol, glycerine, azijn, honing, water en wijn en soms zelfs uit melasse of ahornsiroop. Een menstruum is dus een middel om plantaardige inhoudsstoffen en chemische bestanddelen te extraheren. In het algemeen wordt dus meestal alcohol, glycerine, azijn, honing en water gebruikt.
Plantaardige glycerine
Om een alcoholvrije tinctuur – sorry, extract – te maken, is plantaardige glycerine dus een geschikt alternatief.
Plantaardige glycerine, ook bekend als glycerol, is een heldere vloeistof die meestal wordt gemaakt van soja-, kokos- of palmolie. Het is geurloos en heeft een milde, zoete smaak met een siroopachtige consistentie. Glycerine wordt verkregen via hydrolyse van plantaardige vetten of vaste oliën.
De Duitse scheikundige Carl Wilhelm Scheele ontdekte en isoleerde glycerine voor het eerst in 1778 toen hij olijfolie verzeepte met loodoxide. In 1813 gaf de Franse scheikundige Michel Eugene Chevreul glycerine haar naam, gebaseerd op het Griekse woord voor "zoet".
Pas in 1846 kwam glycerine in gebruik bij herbalisten. Glycerine is dan ook een uitstekend oplosmiddel om bestanddelen uit planten te extraheren zonder het gebruik van alcohol.
(alcohol)Tinctuur vs. glycerine-extract
Elk van de kruidenpreparaten heeft zijn voor- en nadelen. Alcohol heeft op verschillende gebieden een duidelijk voordeel ten opzichte van glycerine.
Alcohol is toegankelijker dan glycerine, en het is betaalbaarder. Alcohol is een sterkere menstruum en haalt beter de medicinale eigenschappen uit bijvoorbeeld taaie houtachtige delen van de plant. Een alcoholtinctuur is dus krachtiger en geconcentreerder dan een glyceriet, wat betekent dat je minder van een tinctuur hoeft gebruiken om dezelfde resultaten te krijgen.
Alcohol heeft verder betere conserverende eigenschappen. De houdbaarheid van een alcoholtinctuur versus een glycerine tinctuur is bijna vijf keer langer. Alcohol tincturen absorberen sneller in je systeem, wat weer snellere en betrouwbaardere resultaten oplevert.
Glycerine is dus niet zo krachtig als alcohol. Het wordt dan ook het best gebruikt voor bloemen, bladeren en aromatische kruiden, terwijl alcohol beter is in het extraheren van eigenschappen uit de taaie delen van de planten zoals wortels, schors en gedroogde bessen.
|
Plantdeel / type extract |
Alcohol |
Glycerine |
Azijn |
Water† |
|
Wortel |
X |
X |
X |
|
|
Schors/bast |
X |
X |
X |
|
|
Gedroogde bessen |
X |
X |
X |
|
|
Verse bessen |
X |
X |
X |
X |
|
Bloemen |
X |
X |
X |
X |
|
Blad |
X |
X |
X |
X |
|
Vitamines & mineralen |
X |
X |
||
|
Alkaloïden |
X |
X |
||
|
Vluchtige oliën |
X |
X |
X |
†Het gebruik van water als oplosmiddel is in de vorm thee, infusie of kruidenaftreksel, decoct of in combinatie met een ander oplosmiddel.
Maken van een (alcoholvrij) glycerine extract
Plantaardige glycerine is een uitstekende optie voor het maken van extract. Het is namelijk een geweldig oplosmiddel om bestanddelen uit planten te extraheren zonder het gebruik van alcohol. Deze extracten zijn een uitstekende keuze voor het toedienen van kruidenondersteuning aan mensen die om welke reden dan ook gevoelig zijn voor alcohol.
Glycerine heeft gistingsremmende eigenschappen die efficiënt zijn voor de bewaring. Een glyceriet geeft nog steeds een goede houdbaarheid van 14-24 maanden, tegenover een alcoholtinctuur (2-5 jaar).
Bij het maken van een glyceriet met gedroogde kruiden is het gebruikelijk water te gebruiken om de kruiden te rehydrateren en de botanische stoffen los te ´weken´. In het algemeen is een mengsel van 60% of meer glycerine en 40% of minder water een goede verhouding. Voor sterker extract gebruik je meer glycerine. Bij het gebruik van verse kruiden kan 100% glycerine voor het extract worden gebruiken. Zorg er nog steeds voor dat je goed roert.
Benodigdheden:
- Een glazen, grote (voorraad)pot: 0,5ltr of groter
- Kokend water
- Plantaardige glycerine (geschikt als levensmiddel)
- Gedroogde kruiden naar keuze
Instructies:
- Vul de grote pot voor 1/3 met gedroogd kruid (1/2 bij verse kruiden). Snij het kruid goed fijn alvorens het te mengen met het menstruum. Half vullen geeft een sterkere tinctuur
- Giet kokend water om alle kruiden net vochtig te maken
- Vul de rest van de pot (of de hele pot als je geen heet water hebt gebruikt) met glycerine en roer met een schone lepel. NB: De glycerine moet meer dan de helft van het mengsel uitmaken om de tinctuur goed te kunnen bewaren
- Label de pot met de datum, de verhouding tussen glycerine en water, en de gebruikte kruid(en)
- Dagelijks schudden gedurende 4-8 weken
- Zeef met kaasdoek, doe in fles en voorzie van etiket. Bewaar het extract op een koele, droge plaats
Opmerking1: Glycerine tincturen zijn zoeter dan andere extracten.
Opmerking2: Als je een fijn poeder hebt gebruikt, moet je misschien dubbel filteren, en zelfs filteren door een koffiefilter om ervoor te zorgen dat er geen botanisch materiaal in je glycerine-extract achterblijft.
Types glycerine extract
Elk type tinctuur kan worden gemaakt als een glyceriet, alhoewel sommige beter werken dan anderen. Aangezien glycerine niet zo'n sterke extractiemethode is, wordt het niet aanbevolen voor houtachtige delen zoals bast, wortels en andere hardere delen van de plant. Glycerine is meer geschikt voor bloemen en bladeren. Over het algemeen, want we kijken ook vooral naar de actieve inhoudsstoffen die we willen extraheren.
De mengverhouding tussen glycerine, water en het plantmateriaal verschilt per plant. Omdat we niet elke plant kunnen behandelen hebben we hieronder een lijst opgenomen van de kruiden die zeer geschikt zijn om als glycerine extract te bereiden.
- Berendruif / Uva Ursi
- Bijvoet
- Brandnetel
- Echinacea
- Gember
- Ginseng
- Glidkruid
- Grote klis
- Guldenroede
- Haver / oat tops
- Kamille
- Kleefkruid
- Koningskaars
- Meidoorn
- Monnikspeper
- Paardenbloem
- Pepermunt
- Valeriaan
- Vlierbloem
- Venkel